امروزه رويكرد ارتقای سلامت و عوامل اجتماعي تأثیر گذار بر سلامت رويكرد غالب در امر سلامت است كه در اين رويكرد، مشاركت محوريت اصلي آن را تشكيل مي دهد. عوامل تأثیر گذار بر سلامت بسیار متعدد و متنوع هستند. ناآگاهی، فقر، ناهمگونی و بی عدالتی از عوامل بسیار مهم و تأثیر گذار بر سلامت هستند. به عبارت دیگر عدالت اجتماعی پیش نیازی مهم برای ارتقای سلامت است و برای دستیابی به عدالت منجمله عدالت در سلامت، مشارکت آحاد جامعه راه کار اساسی به شمار می آید. رویکرد عوامل اجتماعی جایگزیني است براي رویکردهاي درمان گرا و پزشک محور. در رویکرد عوامل اجتماعی تأکید بر توانمندسازی جوامع برای تأثیرگذاری بر عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت است. فراهم آوردن فرصت ها و زمینه مشارکت در فرآیندهای برنامه ریزی، اجرا، پایش و ارزشیابی خدمات سلامت كه براي خود آن ها طراحي شده است. مشاركت مردم از مهم ترین راه کارهای توانمندسازی است تا عوامل تأثیر گذار بر سلامت خود را شناسایی نموده و برای آن ها برنامه های مداخله ای طراحی نموده و برای اجراي آن کوشش نمایند.
از طرف دیگر در تعاریفی که از «کیفیت زندگی» ارائه می شود، چگونگی احساس عمومی و رضایت از وضع زندگی و محیط اطراف، از علل مهم کیفیت زندگی به شمار مي آيند. مشارکت در امور اجتماعی به دليل احساس كنترل فرد بر امور فردي و اجتماعي خود، عامل مهمي است که در احساس رضايتمندي و نهايتاً افزايش كيفيت زندگي تأثیر به سزایی دارد. مطابق قانون اساسي سازمان جهاني بهداشت، مشاركت فعال و اظهار نظرهاي توام باآگاهي جامعه، در ارتقاي سلامت مردم بسيار مهم است.
با در نظر گرفتن تعریف سلامت در می یابیم که سلامت فقط نقطه مقابل بیماری نیست و در تعاریف و مفاهيم بهداشتی واژه اي وجود دارد به نام "سلامتی بیمارگونهill health effects" که نشان می دهد فقدان سلامت علاوه بر این که تبعاتی مانند مرگ و میر، درد و ناراحتی، ناتوانی و اثرات اقتصادی براي فرد دارد و موجب اختلال در فعالیت های اجتماعی و تعاملات بین فردی نيز می شود. به عبارت دیگر سلامتی و مشارکت اجتماعی اثرات متقابلی بر هم دارند. موضوع مشارکت مسئله اي است كه هم در کنفرانس آلما آتا، كه از اصول مراقبت های اولیه است و هم در کنفرانس اوتاوا مورد تاكيد قرار گرفت. بايد اذعان نمود كه يكي از دلايل اين كه جهان نتوانست به شعار Health for all يا « بهداشت برای همه تا سال2000» آنگونه كه انتظار مي رفت دست یابد، همين موضوع است. چرا كه این شعار متكي بر سه اصل رفع نابرابري، گسترش همكاري های بين بخشي و سرانجام ارتقاي مشاركت همگاني بود.
نظام ارائه خدمات سلامت دارای اجزایی است که مردم یا گیرندگان خدمت مهم ترین جزء آن به شمار می آیند. زیرا خدمات برای آنان طراحی شده و آنان هستند که باید این خدمات را دریافت نمایند و به کار بندند. و در مورد كميت و كيفيت آن اظهار نظر نموده و آن را ارزشيابي نمايند. اما نبايد فراموش نمود كه دريافت كنندگان خدمات سلامت دارای نیازها، اولویت ها و دغدغه های گوناگوني هستند كه غفلت از آن ها مي تواند موجب بي استفاده ماندن از خدمات شود. ممکن است برای دریافت و دسترسی به خدمات موانعی وجود داشته باشد و یا اين كه براي استفاده از خدمات، نیاز به آگاهی و مهارت هایی داشته باشند که مشارکت آنان می تواند این گونه موانع را بر طرف نمايد و از به هدر رفتن منابع جلوگیری نموده و به استفاده حداکثر از منابع کمک کند. و دستاوردهاي ديگري وجود دارد که همه مستلزم مشارکت مردم است.
اما جلب مشارکت در خلا بوجود نمی آید، نیاز به فرهنگ دارد، نیاز به انگیزه و بستر دارد. ما باید از کودکی آن را بیاموزیم، آن را تمرین کنیم و در باورمان بنشیند و به صورت ملکه و عادت در آید. اگر دست اندرکاران خواهان کارمندان، مدیران و برنامه ريزاني مشاركت جو هستند بايد نظام تربيتي و پرورشي ما، در خانواده و مدرسه نيز محيطي مشاركتي باشد. باید این دور باطل را در جایی قطع نمود. چاره کار درا ین است که برنامه های مشارکت جویانه در مدارس طراحی و اجرا شوند و دانش آموزان عملاً یاد بگیرند که در امور مربوط به خود سهیم باشند، و چه امری مهم تر از سلامتی شان. باید به دانش آموزان انگیزه داد و فرصت را برایشان فراهم ساخت تا در حل مشکلات و مسایل مؤثر بر سلامت خود مداخله نمایند.
زمينه مشاركت دانش آموزان چه در زمينه سلامت و چه در ساير زمينه ها از ساليان دور در قالب برنامه هاي مختلف فراهم آمده، اما كافي نبوده است و اينك احساس مي شود بايد برنامه هاي مشاركتي به ويژه در موضوعات سلامت پر رنگ تر و گسترده تر و با ياري بيشتر سازمان هاي مرتبط مورد باز نگري قرار گيرد. و با توجه به گذر اپيدمولوژيك و تغيير چهره بيماري ها از بيماري هاي واگير به بيماري هاي غير واگير كه نظام سلامت را از ارائه مراقبت هاي بهداشتي مؤثر باز داشته، چرا كه بيماري هاي غير واگير در حقيقت بيماري هاي رفتاري هستند و تنها با ارائه مراقبت هاي سلامت قابل كنترل نيستند و مداخله براي كاهش آن ها نيازمند مشاركت همه افراد و نهادهاي اجتمايي مي باشد. دانش آموزان مي توانند با مشاركت خود و با آموزش همتايان خود peer education به ارتقاي سلامت دانش آموزان كه حدود 25 درصد جمعيت كشور را شامل مي شوند، كمك نمايند.
در دیدگاه های ارتقای سلامت که از حدود دو دهه پیش تا کنون در حال گسترش می باشد، طراحی و ارائه برنامه ها و مداخلات سلامت جمعیت تحت پوشش، در چهار محیط توصیه می گردد. محیط های ارائه خدمات بهداشتی درمانی، محیط های آموزشی، محیط های کار و محیط های عمومی، چهار محیط اصلی است که به نوعی دسترسی به تمامی گروه های جامعه را فراهم می کند و در این میان محیط های آموزشی که غالباً گروه هدف نوجوانان و جوانان را در خود جای داده است مهم ترین محل اجرای مداخلات ارتقای سلامت می باشد. از طرفی مدارس محل مناسبی برای سنجيدن اثربخشي برنامه های آموزش سلامت محسوب می شود. در این راستا می توان قبل از تشديد مشكلات سلامتي در گروه سنی نوجوانان و جوانان، ابزارهايی برای پیشگیری از آن ها یافت و عملا سلامت این گروه را مدیریت نمود.سلامت کودکان و نوجوانان و جوانان راه دستیابی به توسعه پایدار است.